τι είναι η επανάσταση; ένα εκατομμύριο τσιμπήματα μέλισσας, ένα εκατομμύριο αξιοπρέπειες

του John Holloway

Η επανάσταση επείγει περισσότερο από ποτέ. Είναι προφανές.

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να συλλάβουμε την επανάσταση είναι μέσα από τις ρωγμές στην υφή της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Μέσα από την αναγνώριση, δημιουργία, επέκταση, τον πολλαπλασιασμό και τη συμβολή χώρων ή στιγμών άρνησης-και-δημιουργίας, χώρων ή κινημάτων όπου ο κόσμος λέει «ΟΧΙ! ¡Ya basta! Εδώ όχι· εδώ δεν θα υποτάξουμε τις ζωές μας στην κυριαρχία του κεφαλαίου, εδώ θα κάνουμε αυτό που θεωρούμε απαραίτητο ή επιθυμητό!»

Η επανάσταση βρίσκεται απαραίτητα στα διάκενα. Είναι άκρως απίθανο η κατάργηση του καπιταλισμού να συμβεί ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο.

Αυτό το χαρακτηριστικό της επανάστασης έχει, στο παρελθόν, επισκιαστεί από την παράλογη ιδέα ότι κάθε κράτος αποτελούσε τη δική του κοινωνία, αντί να θεωρηθεί πως κάθε κράτος δεν είναι παρά ένα κομμάτι της παγκόσμιας καπιταλιστικής κοινωνίας.

Εάν αποδεχτούμε πως η επανάσταση περιορίζεται στα διάκενα, τότε ποια είναι τα σχετικά διάκενα, ποιοι οι σχετικοί χώροι; Πολλοί επαναστάτες αντιλαμβάνονται το κράτος ως έναν τέτοιο χώρο. Αυτό, ωστόσο, έχει το μειονέκτημα ότι το κράτος είναι μία μορφή οργάνωσης που αναπτύχθηκε για να υποστηρίξει το κεφάλαιο και για να εμποδίζει τον κόσμο από το να προσδιορίζει την ίδια του τη ζωή. Τόσο από την ιστορία του περασμένου αιώνα όσο και από το θεωρητικό συλλογισμό, προκύπτει πως είναι αδύνατο να δημιουργηθεί μία αυτοπροσδιοριζόμενη (ή κομμουνιστική) κοινωνία μέσα από μία μορφή οργάνωσης που έχει σχεδιαστεί για την καταπίεση του αυτοπροσδιορισμού. Η ριζική μεταμόρφωση της κοινωνίας μέσα από το κράτος δεν είναι δυνατή.

Όταν φανταζόμαστε τις ρωγμές στην καπιταλιστική κυριαρχία, είναι προτιμότερο να τις σκεφτόμαστε υπό όρους μη κρατικούς. Αυτές οι ρωγμές υπάρχουν σε πολλές μορφές ανά τον κόσμο. Ίσως είναι εδαφικές: «εδώ, σ’ αυτόν το χώρο (τη ζούγκλα Λακαντόνα στην Τσιάπας, ένα εργοστάσιο υπό κατάληψη ή ένα εναλλακτικό καφέ) δεν θα δεχτούμε τη λογική του κεφαλαίου· εδώ θα δημιουργήσουμε άλλες κοινωνικές σχέσεις». Ίσως υπάρχουν και ρωγμές στο χρόνο: «εδώ, σ’ αυτό το δρώμενο, όσο βρισκόμαστε μαζί, θα κάνουμε τα πράγματα με τρόπο διαφορετικό, θ’ ανοίξουμε παράθυρα προς έναν άλλο κόσμο». Ή ίσως σχετίζονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες ή πόρους: «στο ζήτημα του νερού ή του software ή της εκπαίδευσης, θ’ αγωνιστούμε για να αποκλείσουμε την κυριαρχία του χρήματος και του κεφαλαίου, αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να υπάγονται σε μία διαφορετική λογική.

Ο θάνατος του καπιταλισμού δεν θα είναι το αποτέλεσμα μιας μαχαιριάς στην καρδιά, θα προκύψει από ένα εκατομμύριο τσιμπήματα μέλισσας. Αυτά τα τσιμπήματα είμαστε εμείς.

Το ένα εκατομμύριο τσιμπήματα είναι ένα εκατομμύριο αξιοπρέπειες. Οι χώροι ή οι στιγμές της άρνησής μας είναι στιγμές δημιουργίας, στιγμές κατά τις οποίες κάνουμε αυτό που θεωρούμε απαραίτητο ή επιθυμητό. Χειραφετούμε την εξουσία-για μας από την εξουσία-επί που την κρατάει δέσμια. Καθώς καταστρέφουμε την καπιταλιστική κοινωνικότητα (επειδή εκείνη μας καταστρέφει), δημιουργούμε μία άλλη κοινωνικότητα που βασίζεται στο συλλογικό προσδιορισμό του πράττειν μας. Η απελευθέρωση-και-δημιουργία της εξουσίας μας-για, αποτελεί τον πυρήνα της κομμουνιστικής επανάστασης. Είναι, επίσης, απαραίτητη ως μέσο για την αντιμετώπιση της απειλής της υλικής φτώχειας: με αυτήν ανταμείβεται η αξιοπρέπεια σε μία κοινωνία που βασίζεται στην άρνηση της αξιοπρέπειας.

Οι αξιοπρέπειές μας είναι πέτρες που διαπερνούν το κρύσταλλο της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Δημιουργούν τρύπες, αλλά όχι μόνο· δημιουργούν ρωγμές που εξαπλώνονται. Η κίνηση είναι ουσιώδης. Το κεφάλαιο προσπαθεί συνεχώς να γεμίσει τις ρωγμές, να απορροφήσει εκ νέου τις εξεγέρσεις μας· η εξέγερσή μας, για να παραμείνει ζωντανή, πρέπει να κινείται πιο γρήγορα από το κεφάλαιο. Ένας αυτόνομος χώρος που δεν εξαπλώνεται, που δεν μετατρέπεται σε ρωγμή, διατρέχει τον κίνδυνο να μεταμορφωθεί στο αντίθετό του, σε έναν θεσμό.

Ο καπιταλισμός είναι γεμάτος ρωγμές, μικρές (η επαναστατικότητα που βρίσκεται μέσα σε όλους μας ή μία ομάδα ανθρώπων που ενώνεται για να δημιουργήσει έναν αντικαπιταλιστικό χώρο) και μεγάλες (η ζούγκλα Λακαντόνα, το κίνημα στη Βολιβία, οι αναταραχές και οι αρνήσεις στη Γαλλία). Κάποιες φορές είναι τόσο μικρές ή τόσο φαινομενικά «απολιτικές» που δεν τις αναγνωρίζουμε. Η επανάσταση ξεκινά με την αναγνώριση των ρωγμών που ήδη υπάρχουν, και αναπτύσσεται με τη δημιουργία, την εξάπλωση, τον πολλαπλασιασμό και τη συμβολή νέων ρωγμών. Η συμβολή εξαρτάται περισσότερο από ωστικά κύματα και αντηχήσεις, παρά από επίσημες οργανωτικές δομές.

Η επανάσταση μέσα από ρωγμές είναι επανάσταση εδώ και τώρα. Η μαχαιριά στην καρδιά χρειάζεται προετοιμασία, βρίσκεται πάντα στο μέλλον. Τα εκατομμύρια τσιμπήματα μέλισσας, οι εκατομμύρια αξιοπρέπειες υπάρχουν εδώ και τώρα. Το ζήτημα δεν είναι πώς θα χτίσουμε το κίνημα για το μέλλον, αλλά πώς θα σπάσουμε τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις εδώ και τώρα. Ρήξη, άρνηση-και-δημιουργία εδώ και τώρα: αυτή είναι η πρόκληση της επανάστασης.

Η παλιά έννοια της επανάστασης βρίσκεται σε κρίση επειδή σε κρίση βρίσκεται και η βάση της, η αφηρημένη ή αλλοτριωμένη εργασία. Η παλιά έννοια ήταν η επαναστατική θεωρία του εργατικού κινήματος, του αγώνα της αμειβόμενης εργασίας (ή της αφηρημένης εργασίας) ενάντια στο κεφάλαιο.

Ο αγώνας του ήταν περιορισμένος γιατί η αμειβόμενη εργασία είναι το συμπλήρωμα του κεφαλαίου και όχι η άρνησή του. Η κρίση του εργατικού κινήματος (και της ίδιας της αμειβόμενης εργασίας) οδηγεί σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο ταξικής πάλης: στην πάλη του πράττειν ενάντια στην αμειβόμενη εργασία (και, επομένως, ενάντια στο κεφάλαιο). Αυτή η νέα και βαθύτερη ταξική πάλη είναι που αναζητά έναν τρόπο να πορευθεί, πρακτικά και θεωρητικά. Είμαστε η κρίση της αφηρημένης εργασίας, η κρίση της αμειβόμενης εργασίας, είμαστε η εξέγερση του πράττειν ενάντια στον αλλότριο προσδιορισμό, είμαστε η ώθηση του πράττειν προς τον αυτοπροσδιορισμό. Είμαστε, με άλλα λόγια, η υπερχείλιση της δημιουργικότητας από τα δεσμά της εργασίας. Είμαστε, ταυτόχρονα, η απάντηση και η ερώτηση μιας νέας ταξικής πάλης· στη σωστή σειρά: πρώτα η απάντηση και ύστερα η ερώτηση.

Οι δυσκολίες αυτής της προσέγγισης είναι εμφανείς: αυτό το σημείο μπορεί να αφεθεί με ασφάλεια στον αναγνώστη. Ωστόσο, δεν βλέπω άλλο τρόπο. Το να παραιτηθούμε από την επανάσταση δεν αποτελεί επιλογή.

Ρωτώντας περπατάμε.

(το κείμενο το βρήκα εδώ)